Ba mươi năm qua, Việt Nam dùng cơ chế khoán để thu thuế các hộ kinh doanh cá thể. Cách đoán doanh thu rồi khoán hằng năm ấy tương đối ổn khi dữ liệu còn manh mún, nhưng vào kỷ nguyên hóa đơn điện tử, khoán trở nên lạc hậu. Ứng dụng ngân hàng số, POS và sàn thương mại điện tử đang nối các điểm doanh thu thành một dòng chảy rõ ràng. Lúc này, phân nhóm hộ kinh doanh đóng thuế theo doanh thu là bước ngoặt định vị lại quyền lợi và trách nhiệm giữa Nhà nước với cá nhân kinh doanh.
Cốt lõi của chính sách mới:
- Tự khai – tự nộp thay “khoán theo ước tính”.
- Hóa đơn điện tử bám sát tiền vào, tiền ra.
- Ngưỡng miễn thuế cao hơn để bảo vệ hộ kinh doanh doanh thu dưới 200 triệu.
- Quản lý rủi ro hậu kiểm, giúp hộ kinh doanh doanh thu dưới 1 tỷ an tâm mở rộng.
Nếu ví nền kinh tế là dàn nhạc, phân nhóm hộ kinh doanh chính là nhạc trưởng mới: người có thu nhập nhỏ không bị oằn lưng vì thủ tục, còn hộ kinh doanh doanh thu trên 1 tỷ phải hành xử minh bạch y như doanh nghiệp nhỏ.
Bốn ngưỡng doanh thu – Bốn chế độ thuế – Một bảng nhìn là hiểu
| Nhóm | Doanh thu/năm | Thuế | Hóa đơn – Kế toán | Ghi chú then chốt |
| 1 | < 200 triệu | Không đóng | Khuyến khích hóa đơn điện tử; ghi thu–chi đơn giản | Bảo vệ hộ kinh doanh cá thể rất nhỏ |
| 2 | 200 triệu – < 1 tỷ | Thuế TNCN + VAT khoán tỷ lệ | Khuyến khích HĐĐT 2026; hộ kinh doanh doanh thu dưới 1 tỷ sẽ bắt buộc HĐĐT cuốn chiếu 2027–2028 | Thủ tục tinh gọn |
| 3 | 1 tỷ – 3 tỷ (SX, NN, XD) / 1 tỷ – 10 tỷ (TM, DV) | Thuế theo kê khai | Bắt buộc HĐĐT có mã hoặc từ máy tính tiền; kế toán đơn giản | Tập trung hộ kinh doanh doanh thu trên 1 tỷ cần minh bạch |
| 4 | > 10 tỷ | Thuế như DN nhỏ | HĐĐT có mã; kế toán đầy đủ; báo cáo tài chính | cá nhân kinh doanh ngưỡng lớn hành xử như pháp nhân |
Bảng trên là bản đồ hành trình: chỉ cần dò doanh thu, chủ quán sẽ biết mình đang đứng ở đâu trên thang trách nhiệm. Mọi hướng dẫn chi tiết sẽ xoay quanh bốn bậc này.
Zoom cận cảnh từng nhóm
Nhóm 1 – Làm ăn nhỏ nhưng chớ coi thường sổ sách
Ai thuộc nhóm này? Tất cả hộ kinh doanh doanh thu dưới 200 triệu trong chu kỳ 12 tháng. Thuế khoán bị xóa, bạn không phải đóng đồng nào, song đừng quên ba việc:
- Lưu hóa đơn mua vào, bán ra (dù chưa bắt buộc).
- Dùng ứng dụng miễn phí của thuế để cộng gộp doanh thu theo quý.
- Tập làm quen máy in HĐĐT vì hai năm nữa thị trường sẽ yêu cầu.
Đừng nghĩ miễn thuế là “vô hình”. Nếu doanh thu bất ngờ bùng nổ, dữ liệu đã sẵn sàng giúp phân nhóm hộ kinh doanh lần sau chính xác, tránh tranh cãi.
Nhóm 2 – Ngưỡng vàng của hàng triệu quán bún, tiệm tạp hóa
Rơi vào vùng 200 triệu – < 1 tỷ, bạn chính là hộ kinh doanh doanh thu dưới 1 tỷ – lực lượng đông đảo nhất. Thuế tính tỷ lệ trên doanh thu thay vì đoán. Ưu điểm: nộp đồng nào chắc đồng nấy; khuyết điểm: phải khai thật. Nhà hàng nhỏ nên:
- Chọn phần mềm bán hàng kết nối API thuế – giảm sai sót.
- Định kỳ đối soát ngân hàng để bảo vệ mình khi hậu kiểm.
- Tham gia khóa mini “kế toán cho cá nhân kinh doanh” do hiệp hội địa phương tổ chức.
Khi phân nhóm hộ kinh doanh mang lại công bằng, nhóm 2 sẽ thấy việc đầu tư hóa đơn điện tử giống mua bảo hiểm: tốn ít nhưng tránh phạt lớn.
Nhóm 3 – Bước ngoặt hòa nhập sân chơi chuyên nghiệp
Khi doanh thu vượt 1 tỷ, quán ăn thành chuỗi, shop online thành kho trung chuyển. Điều đó nghĩa là bạn đang trở thành hộ kinh doanh doanh thu trên 1 tỷ. Luật yêu cầu:
- Xuất HĐĐT có mã hoặc từ máy tính tiền ngay lúc bán.
- Áp dụng chế độ kế toán giản lược theo Thông tư 88.
- Kê khai theo quý để tránh dồn số liệu.
Ai chậm tay sẽ vướng phạt 8 – 15 triệu vì trễ hóa đơn. Nhưng phía sau rào cản là lợi ích: ngân hàng tin tưởng dòng tiền; sàn TMĐT ưu tiên shop minh bạch; nhà cung cấp sẵn sàng trả chậm. Thế nên phân nhóm hộ kinh doanh ở ngưỡng này không phải trừng phạt, mà mở cửa hội nhập.
Nhóm 4 – “Cá mập” mà vẫn xoay sở một mình?
Nếu quỹ thu một năm vượt 10 tỷ, dù bạn vẫn ghi giấy phép “hộ”, thực chất bạn đã là cá nhân kinh doanh quy mô doanh nghiệp. Thuế, hóa đơn, báo cáo, kiểm toán – mọi thứ áp dụng y nguyên doanh nghiệp nhỏ. Khi ấy, đổi sang LLC có khi còn lợi hơn. Điểm mấu chốt:
- Thu ngân chuyển khoản 100%.
- Bảng cân đối kế toán nộp đúng hạn.
- Kiểm soát dòng tiền để khỏi bị ấn định thuế.
Ở nấc thang cao nhất này, phân nhóm hộ kinh doanh đơn giản là giai đoạn chuẩn bị trước khi “hộ” chính thức hóa thành “công ty”.
Lộ trình thời gian – đường đua đã vạch sẵn
| Thời điểm | Sự kiện | Nhóm ảnh hưởng |
| Quý 4-2025 | Tập huấn online về phân loại hộ kinh doanh | Tất cả |
| 01-01-2026 | Bỏ khoán, áp dụng tự khai – tự nộp | 1 → 4 |
| 2026 | Cổng dữ liệu hóa đơn mở API công khai | 2 → 4 |
| 2027 | Thí điểm bắt buộc HĐĐT tại 5 quận TP.HCM, Hà Nội | hộ kinh doanh doanh thu dưới 1 tỷ |
| 2028 | Mở rộng HĐĐT toàn quốc, tất cả hộ kinh doanh cá thể phải kết nối máy tính tiền | 2 → 4 |
| 2029 | Đánh giá, điều chỉnh ngưỡng miễn thuế; dự kiến 400 triệu | Nhóm 1 |
Khi nắm rõ tiến độ, cá nhân kinh doanh sẽ tránh cảnh “nước đến chân mới nhảy”.
Cơ hội & thách thức nhìn từ góc bếp quán ăn
Cơ hội:
- Hóa đơn điện tử giúp khách doanh nghiệp lấy chi phí hợp lệ, kéo thêm doanh thu cho hộ kinh doanh doanh thu dưới 1 tỷ.
- Báo cáo chuẩn mở đường vay vốn, vào chuỗi cung ứng lớn.
- Dòng dữ liệu real-time giúp chủ tiệm ở xa vẫn kiểm kho, chống thất thoát.
Thách thức:
- Phí máy tính tiền, chữ ký số ban đầu.
- Thiếu kỹ năng số đối với hộ kinh doanh cá thể lớn tuổi.
- Nguy cơ phạt nếu kê khai sai.
Thực tế, thách thức chính là “phí gia nhập minh bạch”. Ai trả trước sẽ gặt lợi ích dài hạn, còn ai chần chừ sẽ phải trả bằng tiền phạt và cơ hội mất đi.
Năm bước chuẩn bị – ngắn gọn mà trúng đích
- Đo lại doanh thu 12 tháng gần nhất, xem mình thuộc nhóm nào theo bảng phân nhóm hộ kinh doanh.
- Đăng ký MST bằng CCCD nếu chưa có – bước bắt buộc cho mọi cá nhân kinh doanh.
- Chọn phần mềm HĐĐT tương thích máy tính tiền; đặc biệt với hộ kinh doanh doanh thu trên 1 tỷ.
- Thiết lập sổ thu – chi điện tử: Google Sheets đủ cho hộ kinh doanh doanh thu dưới 200 triệu; phần mềm POS cần cho nhóm cao hơn.
- Trích quỹ thuế mỗi ngày thay vì dồn quý: thói quen nhỏ cứu ví tiền lớn.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Tôi không biết luật, lỡ sai có bị phạt?
Có. Sai kê khai phạt 1–3 lần thuế thiếu. Vậy nên học sớm chính sách phân nhóm hộ kinh doanh là cách rẻ nhất.
Không xuất hóa đơn có bị khóa app?
Khả năng cao. Từ 2027, sàn sẽ ngưng kết nối shop không đồng bộ HĐĐT, nhất là hộ kinh doanh doanh thu dưới 1 tỷ bán online.
Thu nhập mùa dịch sụt, nhỡ vượt – hụt ngưỡng thì sao?
Thuế tính bình quân 12 tháng. Nếu vượt lên hộ kinh doanh doanh thu trên 1 tỷ, nâng nhóm kỳ sau; nếu rơi xuống hộ kinh doanh doanh thu dưới 200 triệu, miễn thuế kỳ tiếp theo.
Tôi muốn lên doanh nghiệp, có cần giải thể hộ?
Không; bạn chuyển đổi, giữ MST cũ, khai quyết toán rồi hoạt động như công ty. cá nhân kinh doanh trở thành pháp nhân, minh bạch hơn, vay vốn dễ hơn.
Minh bạch chính là vốn liếng rẻ nhất
Phân nhóm hộ kinh doanh không phải cây gậy thuế vụ; nó giống tấm bản đồ hiển thị chặng đường phát triển của mỗi quán ăn, cửa hàng, tiệm dịch vụ. Khi hộ kinh doanh cá thể hiểu mình đang ở tọa độ nào, họ sẽ biết cần đầu tư thiết bị gì, cần học kỹ năng kế toán nào và khi nào cần “lột xác” thành doanh nghiệp. hộ kinh doanh doanh thu dưới 200 triệu được bảo vệ khỏi gánh nặng thuế, hộ kinh doanh doanh thu dưới 1 tỷ có cơ hội lớn để hợp tác với khách hàng doanh nghiệp, còn hộ kinh doanh doanh thu trên 1 tỷ sẽ bước qua cánh cửa minh bạch để trở thành thương hiệu bền vững.
Không ai buộc chúng ta phải chạy ngay maraton số hóa; nhưng ai bắt đầu sớm sẽ về đích sớm. Vì vậy, hãy dành cuối tuần này ngồi lại với sổ doanh thu, thử nhập dữ liệu lên một mẫu Excel, làm quen giao diện hóa đơn điện tử, rồi nhấc máy hỏi chi cục thuế địa phương lịch tập huấn gần nhất. Một quyết định nhỏ hôm nay có thể tiết kiệm hàng chục triệu tiền phạt mai sau.
Hãy để “số” làm bạn đồng hành, và để “luật” trở thành la bàn thay vì cơn ác mộng.
Link bài viết “Phân Nhóm Hộ Kinh Doanh Đóng Thuế: Bức Tranh Thuế Mới Từ 2026” xem tại: https://techres.vn/phan-loai-ho-kinh-doanh-dong-thue/
